Μπέλλος Νικόλαος MD 
Ειδικός Παθολόγος

Το κάλιο (Κ+), είναι ένας απαραίτητος ηλεκτρολύτης  για τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού. Είναι βασικό στοιχείο για πολλές κυτταρικές λειτουργίες, είναι υπεύθυνο για την οξεοβασική ισορροπία, παίζει σημαντικό ρόλο στις συσπάσεις των μυών, στην σύνθεση του γλυκογόνου, στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και στην ομαλή ρύθμιση των καρδιακών παλμών.

Το κάλιο βρίσκεται στον οργανισμό κατά 98% ενδοκυττάρια και 2% εξωκυττάρια.

Όταν υπάρχει περίσσεια καλίου από την κατανάλωση τροφών, ο οργανισμός το αποβάλλει κυρίως από τα νεφρά.

 

Τι είναι η υπερκαλιαιμία

Πρόκειται για μία διαταραχή όπου παρατηρείται αύξηση των επιπέδων καλίου στο αίμα.

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, τα επίπεδα Καλίου στον ορό είναι μεταξύ 3.5 και 5.0 mEq/L (χιλιοστοϊσοδύναµα ανά λίτρο). Όταν το κάλιο αίματος είναι μεγαλύτερο των 5,5 mEq/L, τότε η κατάσταση ονομάζεται υπερκαλιαιμία.

Η ήπια έως μέτρια υπερκαλιαιμία έως 6,5 mEq/L συχνά είναι ασυμπτωματική, ωστόσο η σοβαρή υπερκαλιαιμία >6,5 mEq/L αποτελεί μία  ιατρική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ιδιαίτερα απειλητική για τη ζωή.

 

Ποια είναι τα αίτια της υπερκαλιαιμίας

Η υπερκαλιαιμία μπορεί να οφείλεται σε πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες.

Η πιο συχνή αιτία είναι η νεφρική ανεπάρκεια (οξεία νεφρική ανεπάρκεια, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια), όπου οι νεφροί αδυνατούν να απομακρύνουν το πλεονάζον κάλιο από το αίμα.

Επίσης συχνή αιτία υπερκαλιαιμίας είναι η λήψη ορισμένων φαρμάκων, όπως:

• Φάρμακα για την καρδιακή ανεπάρκεια και την υπέρταση (π.χ. αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης, ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης, αναστολείς της νεπριλυσίνης, αναστολείς της αλδοστερόνης, β-αναστολείς, καλιοσυντηρητικά διουρητικά, κ.α.).

• Ορισμένα  χημειοθεραπευτικά φάρμακα.

• Ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων, όπως τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, η κυκλοσπορίνη, η διγοξίνη, η εναλαπρίλη, η εφεδρίνη, η επινεφρίνη, τα οιστρογόνα, η ηπαρίνη, το λίθιο, η πενικιλλίνη, οι τετρακυκλίνες, κ.α.

Η υπερκαλιαιμία μπορεί επίσης να οφείλεται σε προβλήματα υγείας, όπως: οι παθήσεις των επινεφριδίων (πχ. η νόσος του Addison), η αφυδάτωση, ο διαβήτης τύπου 1, η εσωτερική αιμορραγία, η κατανάλωση αλκοόλ και η χρήση ουσιών, η οξεία λοίμωξη, η κετοξέωση, οι τραυματισμοί, η καταπληξία, η λιμοκτονία, κ.α.

 

Ποια είναι τα συμπτώματα της υπερκαλιαιμίας

Συνήθως στην ήπια και μέτρια υπερκαλιαιμία τα συμπτώματα μπορεί να μην είναι αντιληπτά από τον ασθενή ή να είναι ήπια όπως: αίσθημα κόπωσης, ζάλη, αδυναμία, αρρυθμίες.

Αν όμως τα επίπεδα καλίου είναι πολύ υψηλά, τότε τα συμπτώματα είναι θορυβώδη, όπως: αίσθημα μουδιάσματος ή μυρμηγκιάσματος, δυσκολία στην αναπνοή, στηθάγχη, ανώμαλος καρδιακός ρυθμός, παράλυση, καρδιακή ανεπάρκεια, διακοπή λειτουργίας της καρδιάς.

 

Ποιες είναι οι συνέπειες της υπερκαλιαιμίας

Τα αυξημένα επίπεδα καλίου μπορεί να προκαλέσουν ανωμαλίες στον καρδιακό ρυθμό και αρρυθμίες. Αυτή η κατάσταση πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα γιατί ενέχει κίνδυνο για αιφνίδιο θάνατο.

 

Πως γίνεται η διάγνωση της υπερκαλιαιμίας

Η υπερκαλιαιμία είναι μία κατάσταση που απαιτεί την εμπειρία, την προσοχή και την επιμονή του γιατρού. Πολλές φορές  οι αιματολογικές εξετάσεις δίνουν ψευδή μέτρηση λόγω αιμόλυσης. Ο έμπειρος παθολόγος εκτός από τις εξετάσεις αίματος θα πρέπει να εκτιμήσει ταυτόχρονα την νεφρική λειτουργία, την καρδιακή  λειτουργία, το σάκχαρο, κ.α.

Το ηλεκτροκαρδιογράφημα και το υπερηχογράφημα των νεφρών, βοηθούν στην αξιολόγηση του βαθμού της  υπερκαλιαιμίας. Επιπλέον, ο παθολόγος θα συνεκτιμήσει όλες τις φαρμακευτικές αγωγές που λαμβάνει ο ασθενής και που πιθανόν να ευθύνονται για την διαταραχή.

​

Ποια είναι η αντιμετώπιση της υπερκαλιαιμίας

Η αντιμετώπιση της υπερκαλιαιμίας εξαρτάται από τη σοβαρότητα της, τις ηλεκτροκαρδιογραφικές μεταβολές, τα υποκείμενα νοσήματα του ασθενούς και τις φαρμακευτικές αγωγές που λαμβάνει.

Σε ήπιες μορφές της νόσου, ο γιατρός θα τροποποιήσει τις φαρμακευτικές αγωγές που λαμβάνει ο ασθενής, θα χορηγήσει διουρητικά απομάκρυνσης καλίου και θα δώσει διατροφικές οδηγίες.

Σε σοβαρές περιπτώσεις χορηγούνται γλυκονικό ασβέστιο, διττανθρακικό νάτριο, ινσουλίνη, ρητίνη, κ.α.

Στις περιπτώσεις νεφρικής ανεπάρκειας απαιτείται η ταχεία απομάκρυνση του καλίου από το αίμα μέσω αιμοκάθαρσης.

 

Ποια είναι τα μέτρα πρόληψης της υπερκαλιαιμίας

Οι ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο υπερκαλιαιμίας λόγω νεφρικής ανεπάρκειας, διαβήτη, ή λήψης ορισμένων φαρμάκων, θα πρέπει να παρακολουθούν συχνά τα επίπεδα καλίου στο αίμα τους, καθώς και να  αποφεύγουν την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε κάλιο.

Τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε κάλιο που θα πρέπει να αποφεύγονται ή να καταναλώνονται σε πολύ μικρές ποσότητες είναι:

μπανάνες, βερίκοκα, σύκα, πεπόνια, σταφίδες, νεκταρίνια, ακτινίδια, δαμάσκηνα, πορτοκάλια, μάνγκο, αβοκάντο, χουρμάδες, πατάτες, σπανάκι, κολοκύθια, φασόλια, ξηροί καρποί, αρακάς, σουσάμι, αγκινάρες, χυμός πορτοκαλιού, χυμός δαμάσκηνου, τοματοχυμός, γάλα, γιαούρτι, φασολάδα, καρότα ωμά, σοκολάτα, βακαλάος, αναψυκτικά τύπου cola.